2021 ŞUBAT AYI KİTABIMIZ (BİR GARİP AŞK ÖYKÜSÜ/ CARL-JOHAN VALLGREN)

KİTAP HAKKINDA

On dokuzuncu yüzyılın başlarında, filozof Kant'ın da doğum yeri olan Königsberg'deki bir genelevde bir hilkat garibesi doğar. Doğarken annesinin ölümüne sebep olan bu canavarımsı yaratık sağır, dilsiz ve ürkütücü bir şekilsizliktedir. Ne var ki çok gizli bir yeteneğe de sahiptir: İnsanların zihnini okur, kalplerinin en derininde olup biteni bilir. Herkül adı verilen bu bebeğe hayatın bahşettiği en büyük armağan, onunla aynı gün genelevde dünyaya gelen güzeller güzeli Henriette Vogel ile birbirlerine duydukları kopmaz aşktır.

Ama içinde yaşadıkları dünya "tahmin edebileceğiniz gibi" böyle bir aşkı kaldıramaz, âşıklar birbirlerinden uzağa savrulurlar. Yeteneği başına bela olan, çetin düşmanlar edinen Herkül, on dokuzuncu yüzyıl boyunca aşkının peşinde Avrupa'yı bir ucundan diğerine dolaşır. Tımarhaneler, ucube sirkleri ve manastırların içinden geçerken, dönemin yüksek kurumlarındaki mühim şahısların içyüzüne tanık olur, dehşete kapılır: Gözlerimizin önündeki, kan, hırs ve toplumsal baskıyla, çürüme ve kutsalın kötüye kullanılmasıyla dolu bir tarihtir. İnsan olmanın anlamını sorgularız kahramanımızla birlikte, ama her şey bir yana, garip de olsa sarsılmaz bir aşk öyküsüdür dinlediğimiz.

Güzel ve çirkin, saygın ve alçak, yüce ve düşük gibi kavramlarımızı yerinden oynatan, aşkın, nefretin ve duyguların gücünü vurgulayan Carl-Johan Vallgren'in bu müthiş romanı, günümüz İsveç edebiyatının öndegelen yapıtlarından biri. Yazarına İsveç'in en önemli ödülü olan August başta olmak üzere sayısız ödül kazandıran ve çok sayıda dünya diline çevrilen kitap şimdi Türkçede...

CARL-JOHAN VALLGREN KİMDİR?

Carl-Johan Vallgren 1964'te İsveç'in Linköping kentinde doğdu. Barmenlik ve orman işçiliği de yapan yazarın ilk kitabı Nomaderna 1987'de yayımlandı. Söz ve müziği çoğunlukla kendisine ait şarkıları içeren beş albümle müzik alanında da adını duyuran Vallgren, Malmö, Madrid, Kopenhag ve Berlin'de yaşadıktan sonra Stockholm'e yerleşti. Kitapları İsveç'te başka edebiyat ödülleri almanın yanı sıra Almanca, Flemenkçe, Fransızca, İngilizce, İspanyolca, İtalyanca, Japonca ve Rusça dahil çeşitli dillere çevrildi.

KİTAPTAN ALINTILAR

 

"Aşk, kayıp yarının aranmasıdır ve onunla sonsuza kadar kaynaşma çabasıdır."

"Mutluluk yalnızca bir rüyadır, ama ıstırap gerçek."

"Nefret anlamsız, hiçbir şey vermez, yalnızca alır."

"Ama hepimiz biliyoruz ki, körler ülkesinde tek gözlü biri kral olur..."

"İnsan bir hayat yaşadığını sanır, diye içinden bir sesin tısladığını duydu, ama hayat bizim içimizde yaşar ve biz onu tükettiğimizde bizsiz devam eder."

"Gerçi Hiç kimse kendisini nelerin beklediğini bilemez; insan doğumunu hatırlayamadığı gibi, nasıl öleceğini de hayal edemediğinden sonsuzluğun sezgisine sahiptir, işte bunun için şimdi ve sonsuzlukta yaşar."

"Gerçeğin fazla söze ihtiyacı yoktur , oysa yalanı allayıp pullamak gerekir."

"Tanrı eserleriyle birdir, diye iddia ediyordu teologlar. Ama mademki kötülük yaratılmışın her şeklinde aşikardı, o zaman Tanrı kötü müydü?"

"Ama onu bu düşünceler cezbeden şeytandı. Yok, eğer bu düşünceler doğruysa, o zaman insanın tapınacağı ne kalırdı? Eğer Tanrı, kurbanda olduğu kadar cellatta da mündemiçse kime tapınılacaktı?"

"Düşünceler vicdanımızın sesidir," dedi del Moro." Bilinç ruhtan doğar, bilinçten de vicdan ve vicdandan düşünce. Sanırım Almanya'da sürgündeyken yeni filozoflarla ilgilenmişsinizdir. Ne diyordu Kant? Dünyayı asla olduğu gibi idrak edemeyiz, sadece bize göründüğü gibi idrak ederiz."

"Ya konuşma?

Ağıza gönderilen titreşimlerdir, orada ses veren hava titreşimşere dönüşür... İnanın bana, gerçek konuşma düşüncelerdir."

"Görüntüsü Madam Schall'ın kızlarını korkutmuyordu, çünkü tecrübeleri onlara korkulması gerekenin çarpık bir beden değil çarpık bir ruh olduğunu çoktan öğetmişti."

"Bazen bütün bu yaşadıklarının hayatın kitabına önceden yazıldığını ve bunu hiç kimsenin değiştirmeye muktedir olmadığını düşünüyordu. Ve bu kitabın yazarı hata yaptığını kabul etme yeteneğinden yoksundu."

"Kötü iyinin eksikliği miydi? Tıpkı tuzlunun tatlının eksikliği, kederin neşenin eksikliği, ya da siyahın beyazın eksikliği olması gibi bir şey miydi? Kötülük, iyiliğin artık varlığından bahsedilmeyecek kadar azalmasıydı.”

"Kendini benim göz bebeklerimden seyret... Seni gözkapaklarımın altında taşıyorum, aynı zamanda içimde ve bilincimdesin... Şimdi gözümü açıp seni görüyorum ve sen de kendini benim gözümle gör... Benim içimden gör... Ne görüyorsun, Herkül?"

"Sözcükler yalnızca tecrübelerimize gönderme yapar; konuşmanın amacı insanlar arasındaki ortak çağrışımları açığa çıkarmaktır. Ama belki bu sonucu elde etmenin başka bir yolu daha vardır. Bazen bir resim, binlerce sözcükten daha fazla şey söyler. Ya da müzik; bir duygu durumunu yaratıcıdan din Sağır olarak doğan biri, sessizlik ya da sesin eksikliği hakkında konuşmaz. Sağırlığından şikâyetçi de olmaz. Tıpkı kör olarak doğmuş birinin görme yeteneği olmadığı için yakınmaması gibi, çünkü görmenin nasıl bir şey olduğunu zihninde canlandıramaz. Tıpkı sizin, hiç yaşamadığınız bir şeyin, tanımadığınız bir insanın ya da varlığını bilmediğiniz bir şeyin eksikliğini duymamanız gibi."

"...başkalarının acılarına karşı iştahlı bir açlık vardı. Başkalarının acılarına şahit olmak, yüzlerinde ölümün nefesini hissetmek, hızla sönen bir hayatın dehşetini duymak istiyorlardı. Hiçbir açıklayıcı gerekçe olmadan, boş yere, bir hayatın öylesine yok olup gitmesi içlerini titretiyordu...”

YORUMLARIMIZ

    Bir Garip Aşk Öyküsü İsveçli yazar Carl Johan Vallgren’in Türkçeye çevrilmiş iki kitabından biri. Çeviri demişken önce kitabın çevirisinin çok başarılı olduğunu söylemek istiyorum. Artık okudukça bunları da fark etmeye başladık. Kitap kulübümüzün İskandinav Edebiyatı kategorisinde seçtiğimiz ve benim moderatörlüğünü yaptığım Bir Garip Aşk Öyküsü aslında hepimizin edebiyatın dışında da siyasi, dini, kültürel ve coğrafik bir çok şeyi sorgulamamıza ve hatta araştırmamıza neden oldu. Ben moderatör olarak neredeyse üzerinden üç okuma yaptım. Çünkü Avrupa kültürü ve tarihi açısından araştırma yapmamı, entelektüel anlamda da kendimi geliştirmemi sağladı. Kitabın toplantısını yaptığımız akşam da nitekim konuşmalara doyamadık ve neredeyse 3 saat online kalmıştık. Şimdi burada kitabı okumak isteyenler için genel bir özet yapmaya çalışacağım ki bu hiç kolay olmayacak.

Herkül ve Henriette 1700lerin sonlarında Avrupa’da bir genelevde aynı gün doğan çocuklardır. Herkül ne kadar normal dışı, çirkin ve ucube ise Henriette o kadar güzel ve normal bir kız çocuğudur. Genelev koşullarında 10 yaşlarına kadar kalan bu iki çocuğun yakınlıkları, bir birbirlerine olan sevgileri daha sonraki yıllarda Herkül’ün bir çok olumsuz şeyin üstesinden gelmesine neden olacak kadar büyüktür.  Ancak sağır ve dilsiz, ucube kahramanımızın sahip olduğu olağanüstü bir yeteneği vardır. İnsanların bilinçli ve bilinçaltı düşüncelerini okuma yeteneği sayesinde ya da onun yüzünden geneleve gelen yüksek mevkilere sahip bir sapığın ortaya çıkmasına neden olur. Hayatın akışı herkes için bundan sonra değişir. Bu olay sonrasında aslında kendi baba ve kardeşlerinin tecavüzüne maruz kaldıkları için geneleve düşen, şehrin mutsuz erkeklerini para karşılığında bir gece de olsa mutlu etmeye kendilerini adamış, seks işçisi bu kadınlar, kapitalizmin başka bir sömürüsü altına girerek iplik fabrikasına çalışmaya gitmek zorunda kalırlar. Henriette ve annesi bir akrabalarının yanına kaçmayı başarırlar ancak başlarına gelen dramatik olaylar birbiri arkasına gelir. Herkül ise bir akıl hastanesine gönderilir, hatta atılır. Daha sonra bu akıl hastanesinde ona ve diğer hastalara eziyet eden ikiz kardeşlerin, sonrasında onu kanatları altına alan Rahip Shuster’i katleden ruhları kirlenmiş din adamlarının tek tek intikamı alınacaktır.

Genelevde yaşanan o günden Henriette’e kavuştuğu zamana kadarki süreçte Herkül’ün toplum tarafından dışlanışı, yapılan eziyetler,  toplumun kokuşmuş kurumlarındaki çürümüşlüğün insanlığın varoluşundan bu yana hep mi vardı diye sorgulatıyor insana. Romanın belki de en can alıcı cümlesi, Herkül’ün akıl hastanesinde yapılan eziyetleri yaşadığı dönemi anlatırken  “Herkül dünyanın her yanında, kötülüğün kaynağı olan aynı karanlık maddeden yapılmış bu tür insanların olduğunu biliyordu. Onu asıl şaşırtan insan neslinin nasıl olup da hala yok olmadığı, insanların birbirlerini nasıl olup da çok önceden tüketmedikleriydi” olabilir. İnsan gerçekten bu kadar kötü bir varlık mı? Tanrı var mıydı? Yoksa dünyadaki iyi şeyler tesadüfi miydi? Dini ve siyasi kurumlar sadece kendi çıkarlarını korumak isteyen insanların biraraya geldiği yapılardan mı ibarettiler?

     Romanda benim Herkülden sonra favori kahramanım, bir diğer ucube Barnaby Wilson oldu. Barnaby felsefi ve edebi birikimiyle beni kendine hayran bıraktı. Onun sayesinde bir çok tarihsel kişiyi tanıma fırsatı buldum. Herkesin hayatında olması gereken entelektüel ve iyi bir rehber kişiliğinde olan Barnaby için“ Hayatının sonbaharında Herkül Wilson’u üzerinde ısıya karşı dayanıklı bir elbiseyle, laboratuvarda oturmuş, bir elinde bir sarkaç, Türk nargilesi içerken resmedecekti. Bu resim, deney arzusu hiçbir engel tanımayan bir düşünür olan sirk yöneticisini çok iyi anlatıyordu.”

İnsanlığın içinde saklanan kötü karanlığın kimsenin bilmediği dehlizlerdeki yankısı ile imkansız denilecek kadar büyük bir aşkın hikayesini okuyacaksınız: Fatma