DOĞAL ROMAN/ GEORGİ GOSPODİNOV/ ARALIK 2024

KİTAP HAKKINDA

Bir romanda nelerden bahsedilmesini beklemeyiz? Tuvaletlerden mesela. Sineklerden. Bitkilerin üreme biçimlerinden. Gündelik hayatın sıradan detaylarından. Bunlar her ne kadar "doğal" şeyler olsalar da romanlara giremeyecek kadar yersiz ya da önemsiz görülürler genelde. Bulgar yazar Georgi Gospodinov ise bütün bu dışlanmış konulara kucak açarak "muzip" bir roman çıkarmış ortaya: "Sineğin bakışını anımsatan çokyönlü bir roman. Ve onun gibi, ayrıntılarla, sıradan gözün görmediği küçücük şeylerle dolu bir roman."

 

Bir boşanmayla başlıyor hikâye: Bir yazar olan anlatıcı, karısından ayrılıyor ve eski hayatıyla birlikte görünüşe göre akılcı benliğini de geride bırakıyor. Kahramanımız dış dünyadan giderek koparken, biz de onun iç dünyasının dolambaçlı dehlizlerine çekiliyoruz. "Doğal" bir romandan bekleneceği üzere, anlatı çizgisel bir doğrultuda değil zikzaklarla ve fragmanlarla ilerliyor; iç içe geçen kurmaca katmanları kimi zaman gerçekliğe göz kırpıyor.

 

"Kendi hayatımızı anlatmanın imkânsızlığı hakkında bir kitap," diyor Gospodinov, Doğal Roman için – ama yaratıcı bir yazarın yapacağı gibi, bu imkânsızlığın içindeki imkânları keşfedip kullanmayı iyi başarıyor.

GEORGİ GOSPODİNOV KİMDİR?

Georgi Gospodinov Georgiev d. 7 Ocak 1968) Bulgar yazar, şair ve oyun yazarıdır. Time Shelter adlı romanı, çevirmen Angela Rodel ile paylaştığı 2023 Uluslararası Booker Ödülü'nün yanı sıra Strega Avrupa Ödülü'nü de aldı. The Physics of Sorrow adlı romanı, Jan Michalski Ödülü ve Angelus Ödülü'nü aldı. Eserleri 25 dile çevrildi.

Gospodinov, Doğu Avrupa'nın yakın geçmişine ve Avrupa ve dünya çapındaki mevcut kaygılara dayanan karmaşık anlatılar yazıyor.  Eserleri genellikle şiiri kurgu ve ironiyle harmanlıyor. The New Yorker'a göre , "Georgi'nin The Physics of Sorrow'daki gerçek arayışı , üzüntüyle yaşamanın bir yolunu bulmak, bunun bir empati ve sağlıklı tereddüt kaynağı olmasına izin vermektir…"

Kişisel yaşam ve eğitim

Gospodinov, 7 Ocak 1968'de Bulgaristan'ın Yambol kentinde doğdu. Sofya Üniversitesi'nde Bulgarca çalışmaları alanında uzmanlaştı. Bulgaristan Bilimler Akademisi'nden Yeni Bulgar Edebiyatı alanında doktora derecesi aldı . [ 6 ] Babası 20 Aralık 2023'te kanserden öldü; Gospodinov'un 2024 tarihli kitabı Bahçıvan ve Ölüm bu deneyime dayanarak yazıldı.

Kariyer

Romanlar

Gospodinov 1990'ların başında şiir yazmaya başladı ve Lapidarium (1992) ve The cherry of a people (1996) adlı iki kitap yayınladı; bu kitaplar memleketi Bulgaristan'da ulusal edebiyat ödülleri aldı. 21 dilde yayınlanan Natural Novel adlı eseriyle uluslararası alanda tanındı. The New Yorker tarafından "anarşik, deneysel bir ilk eser" ve The Guardian tarafından "hem dünyevi hem de entelektüel" olarak tanımlanan roman, komünizm sonrası Bulgaristan'da genç bir yazarın hayatını araştırıyor.

Gospodinov'un 2001 tarihli kısa öykü koleksiyonu And Other Stories, Frank O'Connor Ödülü için uzun listeye alındı ​​ve birçok dile çevrildi. Aynı adlı kısa bir animasyon filmine dönüştürülen "Blind Vaysha" öyküsünü içerir.

2010 yılında yayınlanan Sonsuz Sinek adlı çizgi romanın ortak yazarlığını sanatçı Nikola Toromanov ile birlikte yapmıştır.

İkinci romanı The Physics of Sorrow (2012), 2013 Yılının En İyi Romanı Bulgaristan Ulusal Ödülü'nü kazandı ve birçok dile çevrildi. Frankfurter Allgemeine Zeitung romanı "kesinlikle okunması gereken muhteşem bir eser" olarak övdü. Neue Zurcher Zeitung'a göre "Gospodinov, Physics of Sorrow ile sadece Bulgar edebiyatını değil, kendisini de Avrupa yazarlarının birinci ligine taşıyor." 2014'te romanın İtalyanca baskısı Strega Avrupa Ödülü için kısa listeye alındı; Almanca baskısı Internationaler Literaturpreis – Haus der Kulturen der Welt ve Brücke Berlin Literatur- und Übersetzerpreis için finalist oldu.

İlk kez 2020'de yayınlanan romanı Time Shelter da birçok dile çevrildi. Yazar Olga Tokarczuk tarafından "zaman algımız ve onun geçişi üzerine, ustaca ve tamamen öngörülemez bir üslupla yazılmış en seçkin edebiyat türü" olarak tanımlandı. La Repubblica gazetesi Gospodinov'u "Doğu'dan gelen bir Proust" olarak tanımlarken yazar Sandro Veronesi Time Shelter'ı "güçlü ve parlak bir roman: açık görüşlü, korkutucu, gizemli. Geleceğin çürümüş bir kiriş gibi yol verdiği ve geçmişin bir sel gibi akıp geldiği bir roman" olarak tanımladı . Time Shelter için Gospodinov 2021'de Strega Avrupa Ödülü'ne layık görüldü ve Angela Rodel'in İngilizce çevirisi 2023'te Uluslararası Booker Ödülü'nü aldı.

Filmler

Gospodinov iki kısa metrajlı film için iki senaryo yazdı.  Omelette için yazdığı senaryo 2009 Sundance Film Festivali'nde Onur Ödülü aldı.

Bulgar-Kanadalı film yapımcısı Theodore Ushev'in 2016 yapımı animasyon kısa filmi Blind Vaysha, Gospodinov'un bir kısa hikayesinden uyarlanmıştır. 89. Akademi Ödülleri'nde En İyi Animasyon Kısa Film ödülüne aday gösterilmiştir.  Ushev, 2019 yılında Gospodinov'un eserinin bir başka animasyon kısa film uyarlaması olan The Physics of Sorrow'u yayınlamıştır.

Ödüller ve adaylıklar

Ordre des Arts ve des Lettres , 2024, Chevalier

Uluslararası Booker Ödülü, 2023, kazanan;

Premio Gregor von Rezzori , 2022, finalist;

Strega Avrupa Ödülü, Roma, 2021, kazanan;

Avrupa Edebiyatı Usedom Ödülü, 2021, kazanan;

En İyi Kısa Hikâye Zinklar Ödülü, Danimarka, 2021, kazanan;

Angelus Ödülü, Polonya, 2019, kazanan;

Jan Michalski Edebiyat Ödülü, İsviçre, 2016, kazanan;

Balkanlar'daki edebiyatın gelişimine katkılarından dolayı Prozart Ödülü, Üsküp, 2016, kazanan;

Amerikan PEN Çeviri Ödülü, 2016, finalist;

En İyi Çeviri Kitap Ödülü (BTBA), 2016, finalist;

Strega Avrupa Ödülü, Roma, 2014, finalist;

Premio Gregor von Rezzori , Floransa, 2014, finalist;

Bruecke Berlin Preis, 2014, finalist;

Haus der Kulturen der Welt Literaturpreis, Berlin, 2014, finalist;

Ulusal Edebiyat Ödülü Yılın Bulgar Romanı, 2013, kazanan;

En İyi Kurgu Ödülü Hristo G. Danov, 2012, kazanan;

Sofya Şehri Edebiyat Ödülü, 2012, kazanan;

Helicon Çiçeği Okuyucu Ödülü, 2012, En Çok Satan Kitap.

Onurlar

Kraliyet Edebiyat Derneği Uluslararası Yazar, 2024.

Bibliyografya

Doğal Roman . Çeviren: Hristova, Zornitsa. Londra: Dalkey Arşiv Basını. 2005.ISBN'si 978-1-56478-376-9– İnternet Arşivi aracılığıyla .( Bulgarca : Естествен роман , İngilizce çevirisi: Zornitza Hristova, 2005)

Ve Diğer Hikayeler , 2001 (Bulgarca: И други истории, Alexis Levitin'in İngilizce çevirisi, 2007)

Hikaye Kaçakçısı . Kovacheva, Kristina; Gunn, Dan tarafından çevrilmiştir. Paris ve Londra: Paris Amerikan Üniversitesi Yazarlar ve Çevirmenler Merkezi ve Sylph Editions. 2016.ISBN 978-1-909631-20-5– İnternet Arşivi aracılığıyla .

Kederin Fiziği . Angela Rodel tarafından çevrildi. Rochester, NY: Açık Mektup. 2015.ISBN 978-1-940953-09-0– İnternet Arşivi aracılığıyla . (Bulgarca: Физика на тъгата, İngilizce çevirisi Angela Rodel, 2015)

Zaman Barınağı . 2020.(Bulgarca: Времеубежище; İngilizce çevirisi Angela Rodel tarafından; Fransızca çevirisi Marie Vrinat-Nikolov tarafından yapılmıştır)

Bahçıvan ve Ölüm. 2024. ( Bulgarca : Градинарят и смъртта , romanlaştırılmış :  Gradinaryat i smărtta )

KİTAPTAN ALINTILAR

"Çocukların vatanı yoktur. Onların vatanı çocukluktur."

"İçimde, derinlerde bir şeyler kırıldı. Daha sonra hiçbir şey bana o kadar trajik ve önemli gelmeyecekti."

"Rüyanın çıkışında görünmez bir gümrük vardır, orada her şeye el konur."

"Fazlalık aşk sonra nereye gider, onu silip süpüren kimdir, çöpü kim atar, çöp kutusu nerededir..."

"Karşında sıçan manitanın kokusuna dayanabiliyorsan, eğer tiksinmiyorsan, onun kokusunu kendi kokun gibi kabul ediyorsan, çünkü insan kendi kokusundan tiksinmez, öyle değil mi, demek sen bu kadınla kalabilirsin. Anlıyor musunuz? Buna büyük aşkınız, yegane diğer yarınız, en az birkaç yıl katlanabileceğiniz tek kadın vs. diyebilirsiniz."

"Çocukluğumuzda sevildiğimiz kadar asla sevilmeyeceğiz."

"Kelimeler, anlamı yakalamak için kullanılır, anlam yakalandıktan sonra kelimeler unutulabilir. Keşke kelimeleri unutan birini bulabilsem de onunla muhabbet etsem."

"Her duyduğumuzu tiksinmeden denediğimiz çocukluk yılları… Daha sonraları hayatı bu denli yakından hiç tecrübe etmedik."

"Her ay kanamasına rağmen ölmeyen bir şeye güvenemem.

Erkekler tuvaleti duvar yazısı"

"Bu yıl hayatımda tüm olup bitenlerden sonra, dünyanın ikiye ayrılması, gökyüzünün yerle bir olması veya en azından ozon deliğinin genişlemesi gerekiyordu. Hiç böyle bir şey olmadı."

"Bir gün başka bir romanda bir araya gelme umudumu koruyorum."

"Ama tuvalet duvarı özel bir medyadır. Oradaki yayın farklı bir mutluluk getiriyor. Yoksa insan kendisiyle baş başa kaldığında bazı gizli mekanizmalar mı çalışmaya başlıyor–yazmaya, işaret bırakmaya yönelik temel bir içgüdü gibi. İlkel insanlar tüm mağara resimlerini çömelmiş vaziyette çiziktirmişse hiç şaşırmam.”

"Babalar basit şeylerle ilgilenir, yürümeye ne zaman başladığın gibi şeylerle. Hiç kimse ne zaman düşünmeye başladığını sormuyor."

"Hayatın her saniyesinde upuzun bir ağlayan insan kervanı, bir de daha küçük bir gülen insan kervanı var. Ama üçüncü bir kervan daha var -artık ağlayamayanların ve gülmeyenlerin- ki. Üçü arasında en hüzünlü olan da o."

"Tüm mutlu aileler birbirine benzer, tüm mutsuz aileler ise kendince mutsuzdur."

"Kelime, onu telaffuz eden sesin ağırlığını mı, yoksa onu yazan mürekkebin ağırlığını mı alır?"

"Bir zamanlar Kinks şöyle diyordu: İnsanlar var olduklarını ispatlamak için Birbirlerinin resmini çekiyorlar."

YORUMLARIMIZ

Georgi Gospodinov'un yazdığı "Doğal Roman" hem modern hem de deneysel bir roman olarak edebiyat dünyasında dikkat çeken bir eser. Kitap, postmodern yapısıyla sıradan bir hikâye anlatımından farklılaşıyor ve parçalı bir yapıyla ilerliyor.

Romanın başkahramanı bir yazar ve hikâye, onun boşanma sürecindeki içsel karmaşası ve hayatını yeniden düzenleme çabalarını ele alıyor. Ancak olay örgüsü geleneksel bir düz çizgide ilerlemiyor. Gospodinov, hikâyeyi parçalara ayırarak okuyucuyu hem zihinsel hem de duygusal bir yolculuğa çıkarıyor.

Basit şeylere odaklanarak büyük resimdeki anlamı sorguluyor. Parçalı yapısı, insan hafızasının ve zaman algısının karmaşıklığını yansıtıyor. Yazma eylemi, hikâye anlatımı ve gerçeklik arasında bağlar kuruyor.

"Doğal Roman"ın hem adı hem de içeriği, insanın doğallıktan uzaklaşma sürecine bir eleştiri gibi. Tuvaletler, sinekler gibi genelde göz ardı edilen, hatta konuşulmayan şeyler, insan hayatının çok temel ve doğal parçaları. Ancak modern hayatın steril ve düzenli yapısında bu unsurların rahatsız edici veya kaba bulunması, doğallığımızla olan bağımızın koptuğunu hissettiriyor.

Gospodinov, bu detaylarla aslında insanın kendisiyle yüzleşmesini sağlıyor. Tuvalet gibi özel bir alan, hem biyolojik hem de düşünsel bir mahremiyet alanı. Sinekler ise her yerde olan ama varlığını fark etmediğimiz ya da yok saymaya çalıştığımız bir doğa unsuru. Yazar, bu tür küçük şeyleri merkeze alarak, insan doğasının temel unsurlarını ne kadar unuttuğumuzu ya da bastırdığımızı düşündürüyor.

İnsan doğası gereği çevresine uyum sağlama ve kendi varlığını anlamlandırma çabasında, doğadan bir ölçüde uzaklaşmaya yatkın. Ancak kapitalizm ve modernleşme bu yabancılaşmayı daha yoğun ve karmaşık bir hale getiriyor.

Kapitalizmin dayattığı tüketim kültürü, doğayı bir kaynak olarak görmekle kalmayıp, aynı zamanda bizi ona karşı bir tüketici konumuna sokuyor. Modernleşme ise doğayı kontrol altına almak, düzenlemek ve sterilize etmek üzerine kurulu. Bu da doğanın rahatsız edici unsurlarını, örneğin sinekleri, çamuru, tuvalet gibi biyolojik süreçleri, daha fazla görmezden gelmemize ya da uzaklaştırmamıza neden oluyor.

Bunun sonucunda insanın kendisiyle olan bağı da zayıflıyor çünkü doğadan uzaklaşmak, insan doğasının kendisinden uzaklaşmayı da beraberinde getiriyor. Gospodinov’un kitabında, bu kadar basit ve sıradan şeylere odaklanması, tam da bu yabancılaşmanın bir eleştirisi gibi.

Boşanma konusundaki duygusal derinlik gerçekten etkileyici. Gospodinov, bu süreci sadece bir ayrılık hikâyesi olarak değil, kimlik, yalnızlık ve yeniden inşa süreci olarak ele alıyor. O bölümlerde empati kurmuş olmam da onun anlatımındaki samimiyetin ve gerçekçiliğin bir yansıması. Boşanma sürecindeki o içsel karmaşa ve kişinin kendini yeniden tanımlama çabası, hem bireysel hem de evrensel bir tema.Sonuç olarak Gospodinov, karmaşık duyguları ve hayatın küçük ayrıntılarını öyle ustalıkla işliyor ki, kitabın atmosferi uzun süre akılda kalıyor.

Keyifli okumalar/ Fatma